معماری روستایی ایران

ایران کشور پهناوری با مناطق مختلف آب و هوایی است، روش طراحی معماری سنتی ایران از زمان‌ های گذشته

به نحوی بوده است که بر مشکلات محیط زیستی در معماری فايق آمده

و دارای سامانه‌ ی ویژه‌ای برای طراحی معماری روستایی در هر منطقه است که به ارایه راه‌حلی برای آسایش انسان

و صرفه‌جویی در انرژی طبیعی پرداخته است.

در معماری روستایی ایران، فرم‌ها بی‌آرایش و ساده هستند و معماری بومی در محیط‌های طبیعی و فطری شکل گرفته است.

چنین روش‌های طراحی سنتی در معماری ایران به وسیله‌ی سنت در فرهنگ باقی مانده

و تنها راه دوام آن‌ها انتقال مهارت‌ها به شاگردان است. برای معماران سنتی ایرانی،

استفاده از انتقال حرارتی و تبخیر در طراحی و باد و آب نقش مهمی در روش طراحی سنتی دارد،

از آن جمله‌اند سامانه‌ ها و تجهیزات پایدارمعماری: بادگیر و حوضی در داخل خانه که به عنوان حوضخانه

و از عناصر با ارزش معماری ایرانی شناخته شده و از دیگر عناصر بومی متمایزی

که در خانه‌های سنتی مناطق مختلف ایران استفاده شده است به طور مثال در مرکز ایران در شهر یزد، حیاط مرکزی است.

مصالح معماری روستایی مازندران

در سواحل جنوبی دریای خزر به خصوص استان مازندران میزان بارندگی مهم‌ترین عنصر در طراحی معماری سقف است. سقف‌ ها معمولا به نحوی با شیب خاصی برای کنترل بارش باران طراحی شده و مصالحی که برای بام و ساختمان استفاده شده معمولا طبیعی هستند و شیروانی‌ ها از گیاه نی یا گالی ساخته شده‌اند. همچنین در این منطقه به دلیل رطوبت و نیاز به تهویه‌ ی طبیعی از ایوان استفاده شده است. یکی دیگر از مصالح کاربردی برای ساخت خانه درمعماری روستایی استفاده از خشت یا چینه گلی است که قطعا چنین مصالحی به وفور در دسترس می‌باشد و خاصیت ویژه‌ی خشت از نظر رفتار حرارتی دلیل دیگر آن است. مصالح چوبی در انواع مختلف و به ویژه چوب درختان می‌باشد که ویژگی‌های فنی آن از قبیل سبکی، سهولت دسترسی، کارپذیری، مقاومت در برابر کشش و خمش و پیمون‌وار بودن (مدولار) است. در مجموع، چوب و گل مناسب برای ساخت وساز خانه‌های «چینه‌ای چوبی» در استان مازندران متداول بوده .

ویژگی‌های معماری روستایی گیلان

گیلان یکی از استان‌های شمالی ایران است که در جنوب غربی دریای خزر واقع و بین دریای خزر و رشته‌های کو‌ه‌های البرز محصور شده در نتیجه دارای اقلیم معتدل و مرطوبی است. معماری بومی گیلان در حداکثر هماهنگی با مصالح بومی، توپوگرافی و طبیعت اطراف است.تمامی ساختمان‌ها در گیلان به نحوی ساخته شده که جریان هوای طبیعی را دریافت کرده‌اند. پلان‌های خانه وسیع و باز هستند و برای دریافت نسیم از طرف دریای خزر به جهت معینی چرخیده و در برخی از مکان‌ ها به سبب بادهای قوی، بام‌ها خانه‌ها مرتفع ساخته شده‌اند. معماری گیلان به نوعی برونگرا و در ارتباط مستقیم با محیط بیرون است، بام‌های شیبدار، فضاهای باز و پرنور از مشخصه‌های پلان معماری روستایی خانه‌های گیلان است و ساختمان معمولا دو طبقه و رو به سمتی است که بیشترین نور خورشید را دریافت و از بادهای باران‌ زا اجتناب کرده است.

پلان معماری روستایی خانه

نقشه‌ی پلان‌ معماری روستایی خانه وابسته به عوامل محیط‌زیستی و اجتماعی است که امنیت را تضمین کرده باشد. رجوع به مصالح، اشکال و احجامی که با شرایط محلی روستا پیوند خورده باشند از مشخصه‌های معماری‌ روستایی خانه‌های مختلف است. معماران از همان شروع با طرح اتاق و ایوان جلوی آن سعی در شکل‌گیری پلان روستایی هستند که با طبیعت اطراف خود تطبیق و سازگاری کامل دارد. درب‌ها و پنجره‌ها در مکان‌های مختلف بر اساس عملکرد خواسته شده قرار می‌گیرند و حالت پیمون‌واری خود را دارند. در مسکن روستایی اتاق چندین عملکرد را با هم ایفا می‌کند، عملکردهایی مانند خواب، نشیمن، غذاخوری، پذیرایی و حتی آشپزی در اتاق انجام می‌شود. نکته دیگر فصلی بودن استفاده از اتاق است. اتاق در فصل سرما، محل خواب و خوردن و حتی آشپزی است و در فصل گرما اتاق جای خود را به عناصر دیگری می‌دهد و این اعمال در ایوان یا در بیرون مسکن انجام می‌شود و آشپزخانه در این فصل، فضای کوچک مستقلی دارد.

هویت معماری روستایی چیست ؟

معماری روستایی سنتی در روستاها نشانگر تعاملات بین فضای محلی و ستگاه‌های اولیه‌ی مردمی است که دارای پیش‌زمینه‌ی تاریخی طولانی هستند. با این‌که بسیاری از میراث‌های بومی علی‌رغم تغییرات جهانی، ثابت و دست‌نخورده باقی‌مانده‌اند اما آن‌ها در معرض منقرض شدن هستند. هویت معماری پایدار روستایی دربرگیرنده‌ی اصولی است که کاربرد مصالح بومی و فرایند ساخت و ساز سازگار به محیط در این سبک در نظر گرفته شده را ترویج می‌دهد.هویت معماری روستایی شامل واحدهای مسی است که به نحوی در طول زمان شکل گرفته و توسعه یافته‌اند و بیانگر ارتباط بین مردم با محیط پیرامون است. بنا بر سنت، ستگاه‌های روستایی بیانگر توانایی مردم در تغییر محیط به نفع خویشتن است به نحوی که کم‌ترین تاثیر را بر محیط داشته باشد.

آسیب شناسی معماری روستایی سنتی

مسئله‌ی تخریب و فرسودگی معماری روستایی سنتی در تمامی کشورها مشترک است
و مهم‌تر از آن محیط زیست و فعالیت‌های کشاورزی است که با تخریب بنا تحت‌تاثیر قرار گرفته است.در رابطه با محافظت از این سبک ، دو جنبه‌ی اصلی بایستی در نظر گرفته شود : فنی و اجتماعی-اقتصادی. مشکلات فنی ریشه در فقدان نیروهای کاری ماهر دارند.کمبود پرسنل تعلیم‌دیده در این مورد بیش و کم مشکلی جهانی است.در نتیجه علاوه بر معماران و برنامه‌ریزان شهری، کارکنان متخصص بایستی تربیت شوند.از لحاظ جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی محافظت از آرشیتکت بومی،اگرساختمان‌های بومی در شهرهای کوچک قرار گرفته و متروکه شده باشند بایستی مبتنی بر تعریف عملکرد همراه شوند زیرا تنها حفاظت و مرمت کافی نخواهد بود.

درآمدی بر معماری روستایی سنتی خارجی

در تمامی اروپا ، محیط‌ های روستایی به سبب تنوع در مناظر زیبایی که دارند ارزشمندند و معماری محلی و منحصر به فرد حمایت‌ کننده‌ی هویت بومی است. فراتر از ارزش‌ زیبایی‌ شناختی آن‌ها ، جنبه‌های غیرقابل جایگزین معماری بومی نظیر روش‌ها و مهارت‌ های فنی برای سازماندهی زندگی اجتماعی و درآمدی بر معماری روستایی سنتی است. به بیانی معماری سنتی، زاییده شده ازآرشیتکت مردمی و بومی است که در ارتباط با آب‌ و هوا، فرهنگ و مصالح ساختمانی است. مقیاس در این معماری عاملی تعیین کننده است و آرشیتکت سنتی بومی با مردم همزاد و با محیط همساز است. در نتیجه،آرشیتکت سنتی و بومی وسیله‌ای برای ادامه‌ی ارزش‌های ریشه‌دار، در بافت و محیط شناخته شده است.

شناخت سبک معماری روستایی اروپا

معماری بومی مختص منطقه‌ی خاص به عنوان سازه‌های مصنوع بشر تعریف شده‌اند
که برای زندگی یا فعالیت‌های دیگر در نظر گرفته شده و بخشی از سنت آن منطقه‌ی خاص هستند.

سبک معماری سنتی اروپایی در تطابق با ارزش‌ها و معیارهای فرهنگی مردم آن جامعه می‌باشد

و با این تعریف، ایده‌ی از مردم و سنت‌ آن‌ها جدایی ناپذیر است.

اگرچه ممکن است زیر-حوزه‌هایی در محدوده‌ی منطقه خاص وجود داشته باشد

که از لحاظ شخصیت در برگیرنده‌ی تفاوت‌های بسیاری‌اند.

به طور مثل در آندلس سبک غالب،خانه‌هایی مسی با ملات اندود سفیدند و بام‌ دارای سفال‌هایی است
که متمایز از جزییات معماری شهرهای دیگر است.

از آن جمله‌اند ساختمان‌های معماری روستایی :

خانه‌های رعیتی، آسیاب‌های بادی و آبی، چرخ‌های آبی، چاه‌های سرپوشیده و غیره.

سبک معماری سنتی روستایی اروپایی در یک منطقه بر اساس چهار گروه تعیین شده است:

جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی و اجتماعی.